Knowledge Sharing ชุมชนแห่งการเรียนรู้...

สรุปความรู้ที่ได้จากการเข้าร่วมการสัมมนาเชิงปฏิบัติการ
เพื่อบูรณาการขับเคลื่อนการบรรลุเป้าหมายตามแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ
ประเด็นที่ 16 เศรษฐกิจฐานราก

เมื่อวันพุธที่ 31 กรกฎาคม 2567 เวลา 09.00 - 16.30 น. กระทรวงการคลัง ได้จัดโครงการสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เพื่อขับเคลื่อนการบรรลุเป้าหมายตามแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นที่ 16 เศรษฐกิจฐานราก โดยมีนายวิชญ์พิพล ติวะตันสกุล ที่ปรึกษาด้านนโยบายและแผนงาน สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ เป็นวิทยากรผู้บรรยาย ให้ความรู้แก่ผู้เข้าร่วมสัมมนาฯ เกี่ยวกับการขับเคลื่อนการบรรลุเป้าหมายตามแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นที่ 16 เศรษฐกิจฐานราก โดยมีประเด็นสำคัญสรุปได้ดังนี้

แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นที่ 16 เศรษฐกิจฐานราก มีเป้าหมายเพื่อปรับโครงสร้างเศรษฐกิจฐานราก และเสริมสร้างเศรษฐกิจฐานรากให้มีความเข้มแข็ง สามารถพึ่งตนเอง ช่วยเหลือเอื้อเฟื้อซึ่งกันและกัน และเป็นระบบเศรษฐกิจที่เอื้อให้เกิดการพัฒนาด้านอื่น ๆ ในพื้นที่ เกิดการสร้างอาชีพ มีการกระจายรายได้และลดปัญหาความเหลื่อมล้ำและไม่เสมอภาคจากระดับชุมชน โดยประกอบด้วยแผนย่อย 2 แผน ได้แก่

1. การยกระดับศักยภาพการเป็นผู้ประกอบการธุรกิจ โดยการเพิ่มพูนองค์ความรู้และทักษะในการเป็น ผู้ประกอบการธุรกิจของเกษตรกร แรงงานทั่วไป และกลุ่มประชากรที่มีรายได้น้อยและไม่มั่นคงให้เป็น ผู้ประกอบการ ผ่านการสนับสนุนการช่วยเหลือทางด้านองค์ความรู้และทักษะที่สำคัญต่าง ๆ รวมถึงการบริหารจัดการหนี้สิน โดยมีเป้าหมายให้ศักยภาพและขีดความสามารถเศรษฐกิจฐานรากเพิ่มขึ้น
2. การสร้างสภาพแวดล้อมและกลไกที่ส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก เน้นส่งเสริมการรวมกลุ่มในรูปแบบที่มีโครงสร้างกระจายรายได้ ทั้งวิสาหกิจชุมชน สหกรณ์ และวิสาหกิจเพื่อสังคม การพัฒนาช่องทางการตลาดและเครือข่าย เพื่อให้เกิดการจัดการกลไกการตลาดครบวงจรในรูปแบบการค้าที่เป็นธรรม รวมถึง การส่งเสริมการเข้าถึงแหล่งทุนและทรัพยากรต่าง ๆ ที่จำเป็น ในการพัฒนาการสินค้าและยกระดับเป็นผู้ประกอบการธุรกิจ โดยมีเป้าหมายให้ (1) ผู้ประกอบการเศรษฐกิจฐานรากมีรายได้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และ (2) กลุ่มประชากรรายได้ต่ำสุดร้อยละ 40 มีความสามารถในการบริหารจัดการหนี้สินได้มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

สถานการณ์เศรษฐกิจปัจจุบัน GDP ไตรมาสที่ 1/2567 ขยายตัวร้อยละ 1.5 ต่อเนื่องจากร้อยละ 1.7 ในไตรมาสที่ 4/2566 เป็นผลจากภาคบริการที่เกี่ยวเนื่องกับการท่องเที่ยวยังขยายตัวสูง

สถานการณ์หนี้ครัวเรือนไทย ยังน่าเป็นห่วง! โดยหนี้สินครัวเรือนไทยยังอยู่ในระดับสูง โดยเป็นการเพิ่มขึ้นตั้งแต่ก่อนการแพร่ระบาดของโควิด-19 โดยในไตรมาสที่ 4/2566 หนี้สินครัวเรือนมีมูลค่า 16.4 ล้านล้านบาท คิดเป็นสัดส่วนต่อ GDP อยู่ที่ร้อยละ 91.3

“หนี้ครัวเรือน ไม่ใช่แค่ ครัวเรือน แต่ เป็นเรื่องที่ทุกภาคส่วน
ต้องร่วมมือกันในการแก้ไข ด้วยหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง”

แนวทางบริหารจัดการเศรษฐกิจในช่วงที่เหลือของปี 2567

1. การเร่งรัดการเบิกจ่ายงบประมาณ
2. การดูแลสภาพคล่องให้เพียงพอสาหรับภาคธุรกิจโดยเฉพาะธุรกิจ SMEs
3. การดูแลการผลิตภาคเกษตรและรายได้เกษตรกร

แนวทางการจัดทำโครงการเพื่อขับเคลื่อน การบรรลุเป้าหมาย ประเด็นที่ 16 เศรษฐกิจฐานราก

1. สอดคล้องตามปัจจัยที่จำเป็นตามแผนแม่บทย่อย (กลุ่ม A)
2. สอดคล้องกับภารกิจหน่วยงาน
3. มีข้อมูลครบถ้วนตามหลักเกณฑ์ประเมินโครงการฯ
4. ส่งโครงการตรงตามระยะเวลาที่กำหนด

โดยหลักเกณฑ์การประเมินโครงการ เพื่อขับเคลื่อนการบรรลุเป้าหมายตามยุทธศาสตร์ชาติ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2569 ดังนี้

1. โครงการสอดคล้องกับปัจจัยและองค์ประกอบของห่วงโซ่คุณค่าของเป้าหมายแผนแม่บทย่อยที่เลือกมา และโครงการสามารถส่งผลต่อการบรรลุเป้าหมายแผนแม่บทย่อย (Y1) และยุทธศาสตร์ชาติตามหลักการ XYZ
2. ความจำเป็นต้องมีโครงการ
3. โครงการเป็นการจัดทำบนฐานข้อมูลเชิงประจักษ์ (ไม่ใช่การกล่าวอ้าง)
4. โครงการมีวัตถุประสงค์ ผลผลิต ผลลัพธ์ และ กลุ่มเป้าหมายผู้รับประโยชน์ เป็นองค์ประกอบที่ชัดเจน สามารถส่งผลต่อการบรรลุเป้าหมายของโครงการอย่างเป็นรูปธรรม
5. โครงการมีรายละเอียดแผนการดำเนินงานและกิจกรรมที่ชัดเจน เป็นไปได้จริง และ ส่งผลโดยตรงต่อการบรรลุเป้าหมายและวัตถุประสงค์ของโครงการอย่างแท้จริง
6. โครงการมีตัวชี้วัดที่สามารถชี้และวัดความสำเร็จของเป้าหมายโครงการได้อย่างเป็นรูปธรรม
7. โครงการไม่เป็นการจัดตั้งกองทุนและคณะกรรมการ/การจัดตั้งหน่วยงาน/การปรับปรุง ซ่อมแซม ก่อสร้างอาคารสำนักงาน/การจัดซื้อครุภัณฑ์ หากเป็นต้องส่งผลต่อการบรรลุเป้าหมายแผนแม่บทย่อยที่เกี่ยวข้องอย่างชัดเจน

ประเด็นที่ควรให้ความสำคัญการจัดทำโครงการพัฒนาผู้ประกอบการเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจฐานราก

• การเปลี่ยนขั้วอำนาจทางเศรษฐกิจ
• การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศและการขาดแคลนทรัพยากร
• ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี
• การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
• การขยายตัวของเมืองอย่างรวดเร็ว

ความเสี่ยงของประเทศ

• ผลิตภาพการผลิตรวมลดลง
• การพึ่งพิงเทคโนโลยีจากต่างประเทศสูงขึ้น
• SMEs สูญเสียศักยภาพในการแข่งขัน
• ภาระหนี้สินครัวเรือนและภาคธุรกิจอยู่ในระดับสูง
• ภาคการเกษตรมีความสามารถในการผลิตลดลง
• อุตสาหกรรมยานยนต์สูญเสียส่วนแบ่งในตลาดโลก
• อุตสาหกรรม/บริการดิจิทัลพัฒนาไม่ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี
• ภาคการท่องเที่ยวไม่สามารถฟื้นตัว/ปรับตัวได้ตามความต้องการ

โดยมีแนวทางการพัฒนาผู้ประกอบการเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจฐานราก ดังนี้

• ลงทุนและใช้เทคโนโลยี/ดิจิทัล เพื่อยกระดับผลิตภาพการผลิต/การบริหารจัดการธุรกิจ/ตลาด
• ใช้ผลงานวิจัย นวัตกรรม ความคิดสร้างสรรค์ มาตรฐานการผลิต/ผลิตภัณฑ์ ในการสร้างความแตกต่าง/เพิ่มมูลค่าให้กับสินค้าและบริการ
• เปลี่ยนผ่านสู่การผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม อาทิ
  • ใช้พลังงานทางเลือก
  • กาจัดของเสียอย่างถูกวิธี
  • ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก
  • ลดการใช้ทรัพยากร รวมถึงการนากลับมาใช้ใหม่
  • ดำเนินการให้เป็นไปตามมาตรการ CBAM สำหรับผู้ประกอบการส่งออก/ผู้ประกอบการที่อยู่ใน GVC รวมถึงใช้ประโยชน์โดยการขายคาร์บอนเครดิต
• รักษาตลาดเดิม เชื่อมโยงผู้ประกอบการส่งออกกับตลาดศักยภาพใหม่ โดยให้ข้อมูลเชิงลึกด้านกฎระเบียบ วัฒนธรรม พฤติกรรมผู้บริโภค และมาตรฐานที่จาเป็น อาทิ กลุ่มประเทศความร่วมมืออ่าวอาหรับ อินเดีย และEU
• รวมกลุ่ม/แสวงหาเครือข่าย-พันธมิตรธุรกิจ

• เร่งจัดทาสิทธิประโยชน์จูงใจผู้ประกอบการเข้าสู่ระบบ Formalisation
• ออกแบบนโยบาย/มาตรการส่งเสริมเชิงลึกที่ตอบโจทย์ผู้ประกอบการแต่ละขนาด/ประเภทธุรกิจ/พื้นที่
• พัฒนาปัจจัยแวดล้อมให้เอื้อต่อการดาเนินธุรกิจและยกระดับขีดความสามารถในการแข่งขัน อาทิ
  • กำกับให้เกิดการแข่งขันที่เสรีและเป็นธรรม
  • ลดระยะเวลา ขั้นตอนการอนุมัติ/อนุญาต -ขยายผล Biz portal
  • ปรับปรุง/ลดกฎหมายที่ไม่จาเป็น/เป็นอุปสรรคต่อการประกอบธุรกิจ
  • พัฒนาสมรรถนะแรงงานให้ตรงกับความต้องการ
  • พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม รวมถึงระบบการทดสอบ/รับรองมาตรฐานให้เพียงพอ
• พัฒนาฐานข้อมูลภาครัฐ