ลูกประคบสมุนไพรและสมุนไพรอบตัวเป็นภูมิปัญญาไทยที่มีมาแต่โบราณ เป็นการนำสมุนไพรพื้นบ้านชนิดต่างๆ มาใช้ประโยชน์ ในการคลายกล้ามเนื้อ ลดอาการปวดเมื่อย บำรุงผิวพรรณ ลูกประคบและสมุนไพรอบตัวมีพืชสมุนไพรเป็นส่วนประกอบ ได้แก่ ไพล ขมิ้นชันและตะไคร้ อาจผสมสมุนไพรชนิดอื่นๆ เช่น ผิวมะกรูด ใบมะขาม ใบส้มป่อย ใบหนาด ใบพลับพลึง การบูร พิมเสน ลูกประคบและสมุนไพรอบตัวมีอยู่ด้วยกันหลายสูตรทั้งนี้ขึ้นอยู่กับแต่ละภูมิภาคของประเทศ ซึ่งจะใช้สมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่นนั้นๆ เป็นส่วนประกอบ การทำลูกประคบสมุนไพรแบบแห้ง โดยนำสมุนไพรมาทำความสะอาดแล้วหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ ทำให้แห้งโดยการอบหรือตากแดด และห่อสมุนไพรแห้งด้วยผ้าดิบหรือผ้าฝ้าย แล้วมัดให้แน่นเป็นลูกกลมๆ หรืออาจทำเป็นหมอน หรือ ถุงผ้า จากนั้นนำไปนึ่งให้อุ่นๆ วางประคบตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย เพื่อช่วยลดอาการปวดเมื่อย คลายกล้ามเนื้อ ส่วนสมุนไพรอบตัวให้นำสมุนไพรแห้งใส่ในถุงผ้าดิบแล้วต้มในน้ำเพื่อใช้ไอน้ำมาอบตัวในตู้อบหรือกระโจม กลิ่นของน้ำมันหอมระเหยในสมุนไพร การบูรและพิมเสน ช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือด ทำให้ร่างกายรู้สึกสดชื่น ผ่อนคลายความเครียด

ลูกประคบและสมุนไพรอบตัวสามารถเก็บไว้ได้นานเป็นปี ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการควบคุมกระบวนการผลิตให้ถูกต้อง ซึ่งต้องใช้ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีร่วมกับระบบคุณภาพ(หลักเกณฑ์วิธีที่ดีในการผลิต, GMP) เขา้ มาควบคุมตั้งแต่การเตรียมวัตถุดิบสมุนไพร กระบวนการผลิต การควบคุมคุณภาพ และสุขลักษณะที่ถูกต้องของสถานที่ทำการผลิต ซึ่งล้วนเป็นปัจจัยส่งเสริมให้ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพที่ดี สมุนไพรที่ทำแห้งแล้วควรมีความชื้นและสารที่ระเหยได้อยู่ในช่วงร้อยละ 7-14 โดยน้ำหนัก เพื่อป้องกันการเกิดเชื้อราในระหว่างการเก็บไว้ใช้และหลังจากการทำแห้งแล้วต้องมีการจัดเก็บสมุนไพรแห้งให้ดีเพื่อป้องกันแมลงและความชื้น สมุนไพรแห้งสามารถเก็บไว้ใช้ได้นานเป็นปี เมื่อนำสมุนไพรแห้งมาทำเป็นผลิตภัณฑ์ลูกประคบและสมุนไพรอบตัวแล้ว ต้องมีการจัดเก็บผลิตภัณฑ์ให้ดีเช่นกัน เพื่อรักษาคุณภาพและกลิ่นของสมุนไพรในผลิตภัณฑ์ให้ดีจนถึงมือผู้บริโภค กรมวิทยาศาสตร์บริการ มีการถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตลูกประคบสมุนไพรและสมุนไพรอบตัวในรูปแบบของการฝึกอบรมเชิงปฎิบัติการและให้คำปรึกษาแนะนำให้กับผู้ประกอบการที่สนใจเพื่อให้สามารถผลิตลูกประคบสมุนไพรและสมุนไพรอบตัวที่มีคุณภาพตามมาตรฐาน

ติดต่อเจ้าของผลงานได้ที่
นางจิตต์เรขา ทองมณี
สำนักเทคโนโลยีชุมชน กรมวิทยาศาสตร์บริการ
75/7 ถนนพระรามที่ 6 เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
โทรศัพท์ : 0 2201 7110
โทรสาร : 0 2201 7102
E-mail : jitrekha@dss.go.th